063. Ландшафт экологид үүрэг гүйцэтгэх нь

томруулж харах

Ландшафтын экологийн үүрэг

Энэ зураг дээр байгаль хамгаалах буюу экологийн үүргээрээ ижил төстэй ландшафтуудыг бүлэглэн үзүүлэв. Тухайн сав нутгийн бүх ландшафтыг дараах бүлгүүдэд хуваав: геосферийн ба бүс нутгийн ач холбогдолтой орчин бүрэлдүүлэгч, орчин зохицуулагч, орчин тогтворжуулагч, орчин хамгаалагч, орчин бүрдүүлэгч “ус бүтээгч” үндсэн үүргийг өндөр уулын ян сарьдаг-тундрын тармаг ойн ландшафт гүйцэтгэх бөгөөд тэнд ус, цас хуралдаж байдаг нь онцгой чухал. Эдгээр ланшафт нь ус хувирах, хөрсөн дотуурх урсац үүсэх боломжийг хангаж гидрологийн ихээхэн ачааллыг үүрдэг. Цэвэр ус нөхөн үйлдвэрлэх нь орчин үед экологийн хамгийн чухал үүрэг. Байгаль нуур, Хөвсгөл нуурын усны цэвэр цэнгэг, бүрэн бүтэн байдлыг хангаж, хамгаалахад өндөр уулын ландшафт чухал ач холбогдолтой.

Орчин тогтворжуулагч үүргийг хөвд, сөөг, сөөгөнцөр бүхий бараан шилмүүст ба шинэсэн ойт уулын тайга, уулс хоорондын хөндий дэх торлогон ойн ландшафт гүйцэтгэдэг. Эх газрын уур амьсгалтай нөхцөлд хөвсгөр хөвдөн хучаас нь экологийн нөхцөлийг тогтворжуулахад чухал үүрэгтэй. Уулын тайгын ба сарьдагт дээд тайгын ландшафт нь харилцан үйлчлэлийн олон талт механизмуудаар холбогдож дотно, гаднын өвөрмөц бүтцүүдийг үүсгэж хамгийн тогтвортой оршихын зэрэгцээ гадны нөлөөллийг дааж харьцангуй түргэн нөхөн сэргэдэг.

Өмнөт Сибирийн ба Төв Азийн (дагуур Монголын) хээрийн ландшафт нь орчин зохицуулагчийн үүрэгтэй бүлэгт хамаарагдана. Ерөнхийдөө чийг дутагдалтай учраас урсац зохицуулах үүрэг харьцангуй бага, харин чийгийн ууршилт ихтэй нөхцөлд маш чухал зохицуулагчийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Эдгээр ландшафтын ургамлан бүрхэвч байгалийн тэнцвэрт байдлыг хадгалж, чийгийн горим хэвийн байх боломжоор хангана. Энэ нь ялангуяа хүний үйл ажиллагааны ачаалал ихтэй нөхцөлд илүү илэрч, хээрийн ландшафтын хөрс хамгаалах ач холбогдол ихэснэ. Үүний зэрэгцээ энд техникийн гаралтай хориг саад элбэг байдаг.

Орчин хамгаалагч үүргийг өвсөн бүрхэвчтэй ландшафт гүйцэтгэнэ. Тухайлбал, хэвийн хөгжилтэй уулын тайгын шинэсэн ой, уулын бэл, уулс хоорондын хөндий дэх хэвийн хөгжилтэй шинэсэн ой, доод тайгын шинэсэн ой,  нарсан ой нь чийгээр хангалттай биш учраас ургамал бүрхэвч нь өөрчлөгдөхөд усны горим нь хуурайших хандлагатай болно. Иймээс эдгээр ландшафтын ус хамгаалах, хөрс хамгаалах үүрэг маш чухал. Эдгээр ландшафтын хувьд хүний аж ахуйн үйл ажиллагааны нөлөө их, техникийн гаралтай хориг саад энд тэндгүй тохиолдоно.

Литература

Атлас Иркутская область: экологические условия развития. – М. – Иркутск, 2004 . –  90 с.

Геосистемы контакта тайги и степи: юг Центральной Сибири / Отв. ред. А.А. Крауклис. – Новосибирск: Наука, 1991. – 214 с.

Исаченко А.Г. Интенсивность функционирования и продуктивность геосистем // Изв. АН СССР. Сер. геогр.– 1990. – № 5. – С. 5 –17.

Корреляционная эколого-фитоценотическая  карта м-ба 1:7 500 000 / Букс И.И., Байбородин В.Н., Тимирбаева Л.С. // Эколого-фитоценотические комплексы Азиатской России (опыт картографирования). – Иркутск, 1977

Ландшафты юга Восточной Сибири: карта м-ба 1:1 500 000 / Михеев В. С., Ряшин В. А. – М.: ГУГК, 1977. – 4 л.

Михеев В.С. Ландшафтно-географическое обеспечение комплексных проблем Сибири. – Новосибирск: Наука. Сиб. отд-ние, 1987. – 205 с.

Михеев В.С. Материалы к территориальной комплексной схеме охраны природы (ТерКСОП). – Иркутск, 1988. – 63 с.

Национальный атлас Монгольской Народной Республики. – Улан-Батор–Москва.– 1990.– 144 с.

Поликарпов Н.П., Н.М. Чебакова, Д.И. Назимова Климат и горные леса Южной Сибири.– Новосибирск: Наука, 1980. –  225 с.

Сочава В.Б. Теоретическая и прикладная география. Избранные труды  / В. Б. Сочава. – Новосибирск: Наука, 2005. – 288 с.

Эколого-географическая карта Российской Федерации: Карта м-ба 1:4 000 000. – М.: Фед. служба геодезии и картографии России, 1996. –  4 л.