Atlas

Томруулж харах

Орон сууцны нөхцөл

Орчин үед хүний амьдралын чанарыг харуулах чухал үзүүлэлт бол түүний ахуй, орон байрны нөхцлийн тодорхойлолт («толгой хорогдох байртай байх») байдаг.  Зургийг зохиоход шаардлагатай тоон мэдээллийн эх үүсвэрт Эрхүү мужийн Статистикийн улсын албаны нутаг дэвсгэрийн удирдах газрын мэдээ, Буриадын БНУлсын болон Тува, Забайкальск муж, мөн түүнчлэн интернет эх сурвалжууд, Забайкальск мужийн орон сууц – ахуйн үйлчилгээний газар, 2013, Эрхүү мужийн орон сууц-ахуйн үйлчилгээний газар, 2013, Орон сууцны аж ахуй, 2013, Монгол улсын Үндэсний Статистикийн Хорооны   мэдээ зэрэгт үндэслэн зохиосон. Бүс нутгийн орон сууцны нөхцлийн орон зайн ялгааг засаг захиргааны доод түвшний дүүрэг (дүүргийн хотжилтын боловсрол) ба хот суурин газрын (хотын дүүрэг) хэмжээнд дараахи байдлаар танилцуулсан. Үүнд: а.нийт үзүүлэлтүүдийн нэгтгэсэн байдлаар б. нэг хүнд оногдох нэгж талбай (м³/хүн).

ОХУ-ын тодорхойлолтоор орон сууцны асуудалд бүх төрлийн орон сууцны нэгдлийг өмчийн хэлбэрээс үл хамааран авч үздэг. Түүний дотор орон сууцны барилга, тусгай зориулалтаар баригдсан барилга (оюутны нийтийн байр, халамжийн газар, ганц бие өндөр настанг асрах байр, хүүхдийн асрамжийн газар, тахир дутуу хүмүүс, ахмад дайчдад зориулсан интернет, интернет-сургууль, сургуулийн дэргэд дэх интернет дотуур байр), орон сууц, албаны орон сууц, мөн түүнчлэн хүн амьдарч болохуйц өөр төрлийн барилга байгууламж орно. Гэвч орон сууцны санд зуслан-нөхөн сэргээх амралтын зориулалтаар барьсан барилгын цогцолбор, өөрөөр хэлбэл хувийн зуслангийн байр, спорт-аялал жуулчлалын бааз, амралтын газар хамаарахгүй. Орон сууцны нийт талбайд нийтийн эзэмшлийн талбай (орон сууцны давхар, шат, лифт-цахилгаан шат, заал, орц, хонгил г.м.) орохгүй болохыг тэмдэглэх хэрэгтэй. Үүнээс гадна ямар нэг байгууллагын эзэмшиж буй хүн амьдардаггүй өрөө үүнд орохгүй. Газрын зургын дэвсгэр өнгийг засаг захиргааны дүүрэг ба хотын орон сууцны хангамжийг үндсэн үзүүлэлт болгож авсан. Картограмаар дүүргийн болон хотын хэмжээнд хүн ам орон сууцаар хангагдсан хувийн жинг тусгасан. Орон сууцны нөхцлийн үзүүлэлтээр бүс нутагт орон зайн ялгаа эсрэг тэсрэг байна (хамгийн дээд ба хамгийн доод утгын хооронд дахь ялгаа хоёр дахин их Тува улсын Тере-Хольский дүүрэг ба Буриадын БНУлсын Заиграевск дүүрэгт тус бүр – 14,1 ба 29,9 м²/хүн байна). Хот суурин газрын хүн амыг орон сууцаар хангасан байдлын үзүүлэлтээр Петровск-Забайкальский – 23,4 м²/хүн байгаа нь 2012 оны байдлаар нийт Оросын дундаж үзүүлэлттэй нийцэж байна.  Хүн амыг орон сууцаар хангах үзүүлэлтээр бүх хот суурин газар болон дүүргүүд дөрвөн бүлэгт хуваагдана. СФО дундаж үзүүлэлт (22,1 м²/хүн) байна. Өндөр статустай хотын ангилалд (1-р бүлэг, 22,1 м²/хүн) нийт хүн амын 20 гаруй хувь л хамаарагдана. Иймээс хотын байгууламжийн бараг 4/5 хэсэг дүүргийн болон хотын түвшинд орон сууцны хангамжаар СФО дундаж үзүүлэлтээс харьцангуй доогуур байдаг. Бүс нутгийн орон сууцны хангамж 2012 онд 46,8 сая м² байна. Үүний 2/5 дээш хувь нь Буриадын Бүгд Найрамдах Улсад (41,3%), 2/5 орчим хэсэг нь Эрхүү мужид (37,5%), 1/5 гаруй хэсэг нь – Забайкальск мужид (21,5%), Тыва – хэдхэн хувь (0,1%) оногдож байна. Ерөнхийдөө бүс нутгийн байдлаар хот суурин газар илт давуу – ¾ гаруй (75,8%) байна. Эрхүү мужийн бүс нутагт хот суурингийн газрын орон сууцны эзлэх хувийн жин илүү 9/10 (90.7%) байгаа бол хөрш зэргэлдээ Буриад улсад 2/3(59.8%) байгаа нь Байгал нуурын сав газрын газрын нутаг дэвсгэрт эсрэг тэсрэг байдалтай байгааг харуулж байна. Хуучирч муудсан болон аваарийн байдалд орсон орон байрны өрөө, талбайн эзлэх хувь орон сууцны чанарын үзүүлэлтэнд сөрөг заалт болно.  Энэ үзүүлэлт 1990 оноос хойш хэд дахин өссөн бөгөөд нийт дүн нь 5% байна. Орон сууцны сангийн тоон үзүүлэлтийн динамик өөрчлөлт ерөнхийдөө нэг хүнд оногдох талбайн хэмжээ (м²/хүн), түүний бүтэц (өмчийн хэлбэрээр, өрөөний тоогоор), мөн түүнчлэн хуучирч муудсан болон аваарийн байдалд орсон орон байрны хувийн жинд гарах нутаг дэвсгэрийн ялгаагаар болон хэд хэдэн үзүүлэлтээр диаграм ба графикийг (2010-2012 он) тус зурагт нэмэлт тусгаж үзүүлсэн.

Ашигласан хэвлэл

Жилищно-коммунальное хозяйство Забайкальского края: Стат. сб. – Чита: Забайкалкрайстат, 2013. – 112 с.

Жилищно-коммунальное хозяйство Иркутской области в 2012 г. Стат. сб. – Иркутск: Иркутскстат, 2013. – 76 с.

Жилищное хозяйство Республики Бурятия. Стат. сб. – Улан-Удэ: Бурятстат, 2013. – 35 с.

Районы Республики Бурятия. Стат. сб. – Улан-Удэ: Бурятстат, 2013. – 102 с.

Федеральная служба государственной статистики. База данных показателей муниципальных образований. Режим доступа: [http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst.htm]

Томруулж харах

Орон сууцны фондын тохижилт

Байгаль нуурын сав газрын нутаг дэвсгэрийн тохижилтын хамгийн гол хүчин зүйл нь орон сууцны тохижилтын түвшин байдаг. Оросын статистик мэдээллээр дараахи хэсгүүдээр авч үзсэн. Үүнд: усны хоолой, сантехникийн тоноглогдсон байдал (тоног төхөрөөмж), ус зайлуулах хоолой, төвийн халаалт, халуун усны хангамж, ванн (усны шүршүүр), хийн хангамж зэрэг үзүүлэлтээр авч үзсэн.  Орчин цагийн статистикт орон сууцны санг дулаан авах эх үүсвэрээс хамааралгүй байдаг тоноглогдсон төвийн халаалт гэж үздэг (Дулаан эрчим хүчний станц, аж үйлдвэрийн эсвэл орон нутгийн халаалтын зуух, үйлдвэрийн хувийн хэрэгцээний зуух). Дүрэм ёсоор тохижилтын байдлын тодорхойлолтыг харьцангуй үзүүлэлтээр тусгадаг – орон сууцны нийт талбайн эзлэх хувийн жин, инженерийн тоноглогдсон хэсэг дурьдсан байршлаар (%-аар).

Монгол, Орос улс хоёрын  орон сууцны тохижилтын статистик үзүүлэлтүүд их ялгаатай байдаг.  Орон сууцны тохижилтын тодорхойлолтыг Оросын дүүрэг болон Монголын аймгаар харьцуулах ажил нэмэлт судалгааг хийхийг шаарддаг тул энэ шатанд Байгаль нуурын сав газрын нутаг дэвсгэрийн Оросын хэсэгт хамаарах орон сууцны тохижилтын тодорхойлолтоор хязгаарлахад хүрэв.

Орон сууцны тав тухтай байдлыг заасан төрлүүдийн орон зайн ялгаа бүс нутгийн хэмжээнд чухал байдаг. Тохижилтын харьцангуй өндөр түвшин ОХУ-ын Эрхүү, Чита, Улаан-Үд, түүнчлэн Северобайкальскийн орон сууцанд хамаарна.  Гэвч Тува улсын Терехо-Хольск, Еравненск зэрэг Буриадын Бүгд Найрамдах Улсын дүүрэгт инженерийн шугам сүлжээ байхгүй (хийн болон цахилгаан буцалгагчаас гадна) бөгөөд  Эрхүү мужийн Ольхонск дүүрэгт зөвхөн ус дамжуулах хоолой, халаалт, хий болон цахилгаан плитка зэрэг үзүүлэлтээр 20%-иас хэтрэхгүй байна.

Засаг захиргааны дүүргүүдийн зургаа дүүрэг  тутамд инженерийн шугам хоолойн тохижилтын стандарт үзүүлэлт 50%-иас  дээш байна. Тэргүүлэгч засаг захиргааны дүүрэг – Муйск (Буриадын БНУлс, БАМ барилгажилтын үед шинээр сүндэрлэн боссон орон сууц) мөн түүнчлэн Шелеховск ба Слюдянск дүүрэг аж үйлдвэрийн томоохон төв болсон Эрхүү хотын тойрогт (Эрхүү муж) байна. Түүнчлэн хойд Байкальск, Буриадын БНУлс-ын Кабанск, Эрхүү мужийн  Эрхүү хот гэсэн 3 дүүрэгт орон сууцны 50 орчим хувь нь ус дамжуулах хоолой, ус зайлуулах хоолой, төвийн халаалтаар тоноглогдсон.

Тохижилтын хамгийн доод үзүүлэлтээр бүс нутгийн хөдөө тосгоны дүүргүүд ялгарна.  Картограмаар засаг захиргааны дүүргийн хүрээнд хөдөө тосгоны инженерийн шугам сүлжээг 4 бүлэгт хуваасан тусгасан.  Хөдөө тосгоны орон сууцны тохижилт ус дамжуулах, ус зайлуулах хоолой, төвийн халаалт, мөн ваннаар тоноглогдсон байдлаар тодорхойлох бөгөөд засаг захиргааны хоёр дүүрэг  тутамд энэ үзүүлэлт 10%-аас бага байна (4 дэх бүлэг).  Таван дүүрэг бүс нутгийн «хөдөө тосгоны хэмжигдэхүүнээр» харьцангуй дундаж түвшинд хамаарна.  Харин Буриадын БНУлсын Заиграевский, Иволгинский, Кабанский ба Кижингинский дүүрэг, Читинск дүүрэг–Забайкальск мужид 10-25% нь дундаж үзүүлэлтээс доогуур байна. (3 дахь бүлэг). Тохижилтын түвшинд Буриадын БНУлсын Прибайкальск дүүрэг (1 дэх бүлэг: 45-65%,) нь хамгийн өндөр түвшинд байна.

Ийнхүү орон сууцны инженерийн шугам сүлжээний үзүүлэлтэнд хийсэн дүн шинжилгээгээр (2012 оны статистик) Байгаль нуурын сав газрын Оросын хэсгийн засаг захиргааны дүүргийн орон сууцны тохижилтын түвшин тийм ч өндөр биш байна гэсэн дүгнэлтэнд хүргэж байна.  Хот ба хөдөөгийн тосгон суурин газруудад газарзүйн эсрэг тэсрэг байдал хэт их, мөн түүнчлэн хөдөө орон нутгийн нутаг дэвсгэрийн тохижилт хэт доод түвшинд байна.

Ашигласан хэвлэл

Жилищно-коммунальное хозяйство Забайкальского края: Стат. сб. – Чита: Забайкалкрайстат, 2013. – 112 с.

Жилищно-коммунальное хозяйство Иркутской области в 2012 г. Стат. сб. – Иркутск: Иркутскстат, 2013. – 76 с.

Жилищное хозяйство Республики Бурятия. Стат. сб. – Улан-Удэ: Бурятстат, 2013. – 35 с.

Томруулж харах

Орон сууцны фондын тохижилт

Байгаль нуурын сав газрын нутаг дэвсгэрийн тохижилтын хамгийн гол хүчин зүйл нь орон сууцны тохижилтын түвшин байдаг. Оросын статистик мэдээллээр дараахи хэсгүүдээр авч үзсэн. Үүнд: усны хоолой, сантехникийн тоноглогдсон байдал (тоног төхөрөөмж), ус зайлуулах хоолой, төвийн халаалт, халуун усны хангамж, ванн (усны шүршүүр), хийн хангамж зэрэг үзүүлэлтээр авч үзсэн.  Орчин цагийн статистикт орон сууцны санг дулаан авах эх үүсвэрээс хамааралгүй байдаг тоноглогдсон төвийн халаалт гэж үздэг (Дулаан эрчим хүчний станц, аж үйлдвэрийн эсвэл орон нутгийн халаалтын зуух, үйлдвэрийн хувийн хэрэгцээний зуух). Дүрэм ёсоор тохижилтын байдлын тодорхойлолтыг харьцангуй үзүүлэлтээр тусгадаг – орон сууцны нийт талбайн эзлэх хувийн жин, инженерийн тоноглогдсон хэсэг дурьдсан байршлаар (%-аар).

Монгол, Орос улс хоёрын  орон сууцны тохижилтын статистик үзүүлэлтүүд их ялгаатай байдаг.  Орон сууцны тохижилтын тодорхойлолтыг Оросын дүүрэг болон Монголын аймгаар харьцуулах ажил нэмэлт судалгааг хийхийг шаарддаг тул энэ шатанд Байгаль нуурын сав газрын нутаг дэвсгэрийн Оросын хэсэгт хамаарах орон сууцны тохижилтын тодорхойлолтоор хязгаарлахад хүрэв.

Орон сууцны тав тухтай байдлыг заасан төрлүүдийн орон зайн ялгаа бүс нутгийн хэмжээнд чухал байдаг. Тохижилтын харьцангуй өндөр түвшин ОХУ-ын Эрхүү, Чита, Улаан-Үд, түүнчлэн Северобайкальскийн орон сууцанд хамаарна.  Гэвч Тува улсын Терехо-Хольск, Еравненск зэрэг Буриадын Бүгд Найрамдах Улсын дүүрэгт инженерийн шугам сүлжээ байхгүй (хийн болон цахилгаан буцалгагчаас гадна) бөгөөд  Эрхүү мужийн Ольхонск дүүрэгт зөвхөн ус дамжуулах хоолой, халаалт, хий болон цахилгаан плитка зэрэг үзүүлэлтээр 20%-иас хэтрэхгүй байна.

Засаг захиргааны дүүргүүдийн зургаа дүүрэг  тутамд инженерийн шугам хоолойн тохижилтын стандарт үзүүлэлт 50%-иас  дээш байна. Тэргүүлэгч засаг захиргааны дүүрэг – Муйск (Буриадын БНУлс, БАМ барилгажилтын үед шинээр сүндэрлэн боссон орон сууц) мөн түүнчлэн Шелеховск ба Слюдянск дүүрэг аж үйлдвэрийн томоохон төв болсон Эрхүү хотын тойрогт (Эрхүү муж) байна. Түүнчлэн хойд Байкальск, Буриадын БНУлс-ын Кабанск, Эрхүү мужийн  Эрхүү хот гэсэн 3 дүүрэгт орон сууцны 50 орчим хувь нь ус дамжуулах хоолой, ус зайлуулах хоолой, төвийн халаалтаар тоноглогдсон.

Тохижилтын хамгийн доод үзүүлэлтээр бүс нутгийн хөдөө тосгоны дүүргүүд ялгарна.  Картограмаар засаг захиргааны дүүргийн хүрээнд хөдөө тосгоны инженерийн шугам сүлжээг 4 бүлэгт хуваасан тусгасан.  Хөдөө тосгоны орон сууцны тохижилт ус дамжуулах, ус зайлуулах хоолой, төвийн халаалт, мөн ваннаар тоноглогдсон байдлаар тодорхойлох бөгөөд засаг захиргааны хоёр дүүрэг  тутамд энэ үзүүлэлт 10%-аас бага байна (4 дэх бүлэг).  Таван дүүрэг бүс нутгийн «хөдөө тосгоны хэмжигдэхүүнээр» харьцангуй дундаж түвшинд хамаарна.  Харин Буриадын БНУлсын Заиграевский, Иволгинский, Кабанский ба Кижингинский дүүрэг, Читинск дүүрэг–Забайкальск мужид 10-25% нь дундаж үзүүлэлтээс доогуур байна. (3 дахь бүлэг). Тохижилтын түвшинд Буриадын БНУлсын Прибайкальск дүүрэг (1 дэх бүлэг: 45-65%,) нь хамгийн өндөр түвшинд байна.

Ийнхүү орон сууцны инженерийн шугам сүлжээний үзүүлэлтэнд хийсэн дүн шинжилгээгээр (2012 оны статистик) Байгаль нуурын сав газрын Оросын хэсгийн засаг захиргааны дүүргийн орон сууцны тохижилтын түвшин тийм ч өндөр биш байна гэсэн дүгнэлтэнд хүргэж байна.  Хот ба хөдөөгийн тосгон суурин газруудад газарзүйн эсрэг тэсрэг байдал хэт их, мөн түүнчлэн хөдөө орон нутгийн нутаг дэвсгэрийн тохижилт хэт доод түвшинд байна.

Ашигласан хэвлэл

Жилищно-коммунальное хозяйство Забайкальского края: Стат. сб. – Чита: Забайкалкрайстат, 2013. – 112 с.

Жилищно-коммунальное хозяйство Иркутской области в 2012 г. Стат. сб. – Иркутск: Иркутскстат, 2013. – 76 с.

Жилищное хозяйство Республики Бурятия. Стат. сб. – Улан-Удэ: Бурятстат, 2013. – 35 с.